සතව පාලනය

දේශීය මසුන්

1.මෙහිදී දේශීය මසුන් ලෙස හදුන්වනු ලබන්නේ පිටරටවලින් ගෙන්වා අභිජනනය කරන ලද සුරතල් මසුන්ය. මොවුන් කාලයාගේ ඇවෑමෙන් මෙරටට ආවේනික මසුන් බවට පත්විය. එමනිසා මෙම මත්ස්‍යයින් දේශීය මසුන් ලෙස හැඳින්වේ. විශාල ලෙස මත්ස්‍ය ටැංකි සඳහා යොදා ගනු ලබන්

නේ මෙම මසුන්ය. එවන් මත්ස්‍ය වර්ග කිහිපයක් පිළිබඳව අප සොයා බලමු.1. Gold Fish - විසිතුරු මත්ස්‍ය ලෝකයේ තවත් ජනප‍්‍රිය මත්ස්‍යයෙකි රන් මත්ස්‍යයින්. මොවුන් Gold Fish  ලෙස හඳුන්වයි. ඉතා අලංකාර මත්ස්‍යයින් විශේෂයක් වන මොවුහු විසිතුරු මත්ස්‍ය ලෝකයේ ඉතිහාස ගත නමක් දිනා ඇති මසුන් වේ. සෙමින් පිහිනන මොවුනට දිගැති වරලක් හිමිවේ.

2. Anabantids  - ඇනබැන්ටිඩ්ස්මොවුන් ඉතා අවිහිංසක මත්ස්‍ය වර්ගයකි. බිත්තර දමන මත්ස්‍යයින් වන මොවුන්ගේ පැටවුන් රැක බලා ගැනීම සිදුකරනු ලබන්නේ පිරිමි සතුන් විසිනි. ළාබාල මත්ස්‍ය පැටවු ප‍්‍රමාණයෙන් ඉතා කුඩා වේ. එනිසා ඔවුන්ගේ ආහාරවල ප‍්‍ර‍්‍රමාණයද ඉතා කුඩා කර ලබා දිය යුතුය.

3.Cechlids  -  චිව්ලිඩ්ස් - මධ්‍යම, දකුණු ඇමරිකාවේ බහුල ලෙස වෙසෙන මෙම මත්ස්‍යයින් ලොව ප‍්‍රකට විසිතුරු මත්ස්‍ය වර්ගයක් වේ. එසේම අප‍්‍රිකාවේ ද මොවුන් විශේෂයෙන් දැකගත හැකිය. එම මත්ස්‍යයින් පැහැයෙන් තද වර්ණයක් උසුලයි. සුරතල් මසුන් ලෙස මොවුන් ඇතිකරන විට බොහෝවිට තමන්ව හදා වඩා ගන්නා ස්වාමියා හඳුනන මත්ස්‍යයෙක් ලෙසට මොවුන් ප‍්‍රකටය. කොතරම් හිලෑ සතකුවේද කිවහොත් අතට ගෙන සුරතල් කිරීමට පවා මෙම සතුන් අවස්ථාව දෙයි.

4. ගුරාමියා - විසිතුරු මත්ස්‍ය ලෝකයේ තවත් ජනප‍්‍රිය මසුන් වර්ගයක් ලෙස ගුරාමියා හැඳීන් විය හැකිය. මොවුන්ගේ ප‍්‍රභේද කිහිපයක් දැකිය හැකිය. මුතු ගුරාමියා, කුරුමිටි ගුරාමියා, යෝධ ගුරාමියා, තුන් තිත් ගුරාමියා ඒ අතර වේ. මොවුන්ගේ නිජ බිම තායිලන්තය ලෙස සැලකේ. මුතු ගුරාමියා ඉතා අලංකාර මත්ස්‍යයෙකි. මොහුගේ ශරීරයේ සිහින් තිත් පිහිටා ඇත. එසේම තිත් ලේස් රෙදි මෙන් විනි විද පෙනෙන බැවින් මොවුන් ලේස් ගුරාමියා ලෙසද හඳුන්වති. මොවුන් පැටවුන් දමන මත්ස්‍ය විශේෂයකි.

5. කුරුමිටි ගුරාමියා- ඉන්දියා සම්භවයක් ඇති මත්ස්‍යයෙක් ලෙස කුරුමිටි ගුරාමියා හැඳීන්විය හැකිය. නිල්, රිදී, රතු යන වර්ණ වලින් අලංකාර වී ඇති මොවුහු කුඩා කල වැඩි වශයෙන් මරණයට ගොදුරු වේ.

6. යෝධ ගුරාමියා- ගුරාමි පවුලේ විශාලතම ගුරාමියා වේ. දිගින් සෙ.මි. 60 ක් පමණ වන මෙම මත්ස්‍යයින් මහා සැන්ඩ‍්‍රා දූපත්වල දැකිය හැකිය.

7. තුන් තිත් ගුරාමියා- ලා සහ තද නිල්පාට වර්ණ වලින් යුතු ගුරාමියා තුන් තිත් ගුරාමියා වේ. මොවුන්ගේ පෘෂ්ඨයේ එක දිගට තිත් තුනක් පිහිටා ඇති අතර ඉන් එක තිතක් වන්නේ මොහුගේ ඇසයි. වරකට පැටවුන් 50 ක් පමණ දමන අතර මොවුන් පළල් පත‍්‍ර සහිත ශාකවල පත‍්‍රයේ යටි පැත්තේ කූඩු තනති.

8. Sword Tail  - මෙසේ තවත් විසිතුරු මත්ස්‍යයකි Sword Tail මත්ස්‍යයා. මොහුගේ උපත මෙක්සිකෝවේ වේ. තියුණු දාරයක් සහිත වරලක් හිමි මොවුනගේ ශරීරය රතු, තැඹිලි, කහ, රිදී, කොළ ආදී වර්ණයන් ගෙන් අලංකාර වී ඇත. බැලූ බැල්මට මොවුන් සටන්කාමී මත්ස්‍යයකු ලෙස පෙනුණද සැබවින්ම මොවුන් ද අවිහිංසක වේ.

සමනළයා ඇවිත් ඔන්න...

                            සමනළයා පිළිබඳ කතා කිරීමේදී ලොකු - පොඩි සියලු දෙනාගෙම සිතට දැනෙනුයෙ සතුටකි. කොතරම් බලාසිටියත් නෙත් වෙහෙසට පත් නොවන දසුනකි සමනළයා. මෙම සමනළුන් විවිධ රටවල වෙසෙන අතර ඔවුන් විවිධ ප‍්‍රමාණවලින් ද පෙනී සිටී.කුඩා දළඹුවකුගෙන් බිහිවන සමනළයා බහුල ලෙස දැකිය හැකිවන්නේ දකුණු ඉන්දියාවේ ය. එහි සමනළ වර්ග 300 කට අධික සංඛ්‍යාවක් වෙසෙන බව පැවසේ. සෙන්ටිමීටර 25 පමණ දිග විශාල ප‍්‍රමාණයේ සිට සෙන්ටිමීටර 01 පමණ දිග කුඩා ප‍්‍රමාණය දක්වා මොවුන් වර්ග කළ හැකිය.ශී‍්‍ර ලංකාවේ සමනළුන් පිළිබඳ විමසීමේදී පෙනී යන්නේ ඔවුන් ද දකුණු ඉන්දියානු සමනළුන්ට නෑකම් කියන බවය. දකුණු ඉන්දියාව ඇතුළු ඉන්දියානු අර්ධද්වීපය පුරාතනයේ අපි‍්‍රකානු මහාද්වීපයට සම්බන්ධ වී තිබුණි. එහෙත් පසු කලෙක සිදු වූ භූවිශමතා හේතුවෙන් එම රටවල් වෙන් විය. එහිදී සත්ව ප‍්‍රජාව ද විවිධ රටවලට බෙදී ගියහ. එබැවින් දකුණු ආසියාතික කලාපීය සමනළුන් ද සමානකම් උසුලයි. ලංකාවේ දක්නට ලැබෙන සමනළ වර්ගය හඳුන්වනු ලබන්නේCommon Jezebel  ලෙසය. නාගරික ප‍්‍රදේශවල පවා නිරන්තරයෙන් සැරිසරන මොවුහු ලා වර්ණයන්ගෙන් යුක්තය. ඔවුන් හඳුන්වන විද්‍යාත්මක නාමය වන්නේ Delias Encharis නාමයෙනි. මෙහි නිතර දක්නට ලැබෙන අනෙක් වර්ගය වන්නේ Buddha Peacock  නැමති සමනළුන් ය. ඉතා දර්ශනීය රටාවන්ගෙන් යුක්ත වර්ණ වලින් මොවුන්ගේ අත්තටු සැරසී තිබේ. පියාසර කරන විට අහසේ දිස්වන්නේ කුඩා

රොකට්ටුවක් ලෙසටය. මැලේසියාව, සුමාත‍්‍රාව අතර භූගෝලීය කලාපවල වෙසෙන සමනළුන්ට නෑකම් කියන සමනළ වර්ග ද දකුණු ඉන්දීය කලාපයෙ ඇතැම් වනාන්තරවල වේ. නමුත් Malabar Tree Nymph යන සමනළ වර්ගය බොහො දුරට නෑකම් කියන්නේ බටහිර ඉන්දියානු සමනළුන්ටය. Paris Peacock නම් සමනළ වර්ගය මුහුදු මට්ටමෙන් උස මීටර 1400 ක් වන ප‍්‍රදේශවල දැකගත හැකිය. මොවුන් Papilio Paris  යන විද්‍යාත්මක නාමයෙන් හැඳින්වේ. මෙහි උප වර්ගයක් වන Familina  වඩා විශාලතම සමනළ වර්ගයක් වේ. එසේම වඩා සිත් ගන්නා සුළු සමනළ වර්ගය ද මොවුන් වේ.

සාමාන්‍යයෙන් සත්ව විභේදන ලක්‍ෂණ ද ශීඝ‍්‍රයෙන් විපර්යාසයන්ට ලක්වේ. සමනළුන් ද එම විභේදනයන්ට පහසුවෙන් ලක්වන සත්ව කොට්ඨාසයකි. ඉන්දීය වියළි කලාපීය වනාන්තරවල අපි‍්‍රකානු සම්භවයකින් යුතු සමනළුන් බහුල වේ. මේ අතරින් Joker නම් සමනළුන් වර්ගය එම ගනයට බොහෝ සෙයින් නෑකම් කියයි. මොවුන්ගේ විද්‍යාත්මක නාමය වන්නේ Byblia llithyia ය. තවද මොවුහු ඕමානයේ ද දැකගත හැකිය. ඉන්දියාවේ නම් මහාරාෂ්ට‍්‍ර, කර්ණාටක, තමිල්නාඩු හා කේරළ යන ප‍්‍රාන්තවල මොවුහු රංචු වශයෙන් පෙළ ගැසී සිටිති. මෙම සමනළුන් ගේ පියාපත් තැඹිලි, රතු පැහැති වර්ණ වලින් සැරසී ඇත. Janoinia Hierta නම් ආසියාවේ අනෙක් ප‍්‍රදේශවල වෙසෙන සමනළ විශේෂයක් වේ. මොවුන් බොහෝ විට කහ පැහැති කුඩා පියකරු සමනළයන් වන අතර මොවුන් අරාබිකරයෙ හා අපි‍්‍රකාවේ ද වැඩි වශයෙන් දක්නට ලැබේ. රිදී පැහැති පැල්ලම් සහිතIndian Pritillary හා Indian Admira නම් සමනළුන් විශේෂය දක්නට හැකි වන්නේ හිමාලය ප‍්‍රදේශය ආශ‍්‍රිතව ය. මෙලෙස ඉන්දියාව පුරාම විසිරී පවතින සමනළුන් ලොව නන් දෙසින් සංක‍්‍ර‍්‍රමණය වූවන් සේ සැලකේ.එහෙත් පාරිසරික විනාශය හේතුවෙන් ඉහත කී සමනළයින් ගෙ පැවැත්මට තර්ජනයක් වී පවතී. වනාන්තර අඩුවීම, විෂදුම් පැතිරීම ද මෙලෙස සුන්දර සමනළ ජීවිත පිරිහීයාමට හේතු වී ඇත.

මකුළු දැල අතරින් නොදකින පැත්ත                                                මගේ මිතුරකු හිඳී. ඔහු පරිසරවේදියකි. මේ පරිසරවේදියාගේ කන්තෝරු කාමරය පිරී ඇත්තේ විවිධ විෂයන් ගැන ලියන ලද පොත්පත්වලින්. පුවත්පත් සඟරා හා වෙනත් ලියකියවලින් ද ඔහුගේ කාමරය පිරී පවතී. මේ සියල්ලට ම වඩා ඔහුගේ කාමරය පිරී පවතින්නේ මකුළුවන් හා මකුළුදැල් වලිනි. මකුළුවන් හා දැල් වලින් පිරී පවතින කාමරය ශුද්ධ පවිත‍්‍ර නොකරනනේ ඇයි දැයි මම මගේ මිතුරාගෙන් විමසුවෙමි. ඔහු මා ඇසු ප‍්‍රශ්නයට දුන්නේ පුදුම පිළිතුරකි. “ මකුළුවා කියන්නේ මිනිසාගේ හොඳ ම මිතුරෙක්. හතුරෙක් නොවෙයි. මේ කාමරයේ තියෙන පොත්පත් විනාශ කරන්න කා දමන්න නොයෙක් වර්ගයේ කෘමින් ඇතුළු වෙනවා. මේ සියලු ම කෘමීන් විනාශ කරල දමන්නේ මේ මකුළුවන් හා උන්ගේ මකුළු දැල්. ඒක නිසයි මං මේ කාමරයේ තියෙන එක ම මකුළු දැලක්වත් විනාශ නොකරන්නේ. අපේ පරිසරය හුඟාක් ආරක්ෂා කරන්නේ මකුළුවෝ. හුඟ දෙනෙක් ඒක දන්නේ නැහැ. ඒක නිසා මගේ කාමරය පුරා කොච්චර මකුළු දැල් තිබුණත් මං ඒවා විනාශ කරන්නේ නැහැ මකුළුවෝ පන්නා දමන්නෙත් නැහැ’ මගේ මිතුරා කීවේ ය.මිතුරා කී කතාව ඇසීමෙන් පසු මකුළුවන් ගැන මා තුළ එතෙක් තිබූ අප‍්‍රසන්න හැඟීම තරමක් දුරට තුනී වී ගියේ ය. මිතුරා කීවේ ඇත්තක් ද? මකුළුවා අපටත් පරිසරයටත් මහ මෙහෙවරක් කරන සතෙක් ද? උන් ගැන සොයා බැලීමටත්, මකුළුවන් ගැන පළ වූ ලිපි ලේඛන කියවා බැලීමටත් මා උන්නදු වූයේ මෙම සංසිද්ධියෙන් පසුව ය. මකුළුවා මුළු පරිසරයටමත්, ජන සමාජයටත් හිරිහැරයක් කරන මහා කරදරකාරයකු ලෙස අපි හඳුනාගෙන සිටිමු. අපේ ගෙවල් දොරවල් හා කාමර මකුළු දැල් බැඳ අපිරිසිදු කරනු ලබන්නේ මේ කරදරකාරයා විසිනි. මේ නිසා මකුළුවා පමණක් නොව උන්ගේ දැල් ද විනාශ කර දැමීමට අපි පෙළඹී සිටින්නෙමු. එහෙත් අපට කරදරකාරයකු වූ මකුළුවා ගැන අප නොදන්නා දේ බොහෝ ය. අපේ පැවැත්මට පමණක් නොව අපගේ පරිසරය ආරක්ෂා කර ගැනීමට ද මේ කරදරකාරයා කරන්නේ නිහඬ මෙහෙවරකි. අප මකුළු පරපුර විනාශකර දැමීමට මහන්සි දරන්නේ උගෙන් සිදුවන නිහඬ මෙහෙවර ගැන කිසිත් නොදැන ය. ඒ ගැන දන්නවා නම් ඔබ මකුළු දැලක් විනාශ කිරීමට ප‍්‍රථම ඒ ගැන දෙවරක් සිතනු ඒකාන්ත ය.මකුළුවා වනාහි කොදු ඇට රහිත අරක්නිඩා සත්ව ගණයට අයත් සත්ව වර්ගයකි. රසායනික පළිබෝධ නාශකයන්ට නොමැරිය හැකි තරමේ කෘමීන් සංඛ්‍යාවක් මකුළු පරපුර විසින් දිනපතා විනාශ කරන බව කීට විද්‍යාඥයන් විසින් කරන ලද සමීක්ෂණ වලින් සොයා ගෙන ඇත. කීට විද්‍යාඥයින් විසින් සොයා ගනු ලැබ ඇති තොරතුරු අනුව දිනපතා මකුළුවන් විසින් ලෝකයේ සිටින මුළු ජනගහනයේ බරට සමාන කීටයන් නොහොත් කෘමින් සංඛ්‍යාවක් කා දමන බව හෙළි කරගෙන ඇත. විලාඩා වයිට්කෝම්බි අමෙරිකාවේ ජීවත්වන සුප‍්‍රසිද්ද කීට විද්‍යාඥයෙකි. මිහිතලය මත සිටින නොයෙක් වර්ගයේ කීටයන් ගැන සමීක්ෂණ පවත්වන ඔහු මකුළුවන් ගැන ද උන්ගේ දින චාර්යාවන් හා හැසිරීම් රටාව ගැන ද බොහෝ පර්යේෂණ පවත්වා ඇත. මේ නිසා සමහරු ඔහු හඳුන්වන්නේ ප්ලොරිඩාවේ මකුළු මිනිසා නොහොත් ‘’ප්ලෝර්ඩා ස්පයිඩර් මෑන්” නමැති අන්වර්ත නාමයෙනි. ලෝකයේ මකුළු වර්ග කීපයක්ම සිටින බව ඔහු විසින් සොයා ගෙන ඇත. දිවි මකුළුවා මින් අනතුරුදායක මකුළු වර්ගය බව ඔහු පවසයි.ගෙවල්වල සහ අපේ වතුපිටිවල ගැවසෙන්නේ සාමාන්‍ය වර්ගයට අයත් මකුළුවන් බව ද ඔහු කියා සිටී. උන්ගෙන් මිනිසාට කිසිම හානියක් සිදු නොවේ.මධ්‍යම අමෙරිකාවේ බනානා ස්පයිඩර් නමින් මකුළු වර්ගයක් ජීවත් වෙති. උන් වැඩියන් ම ගැවසෙන්නේ නිවෙස්වල හා නිවෙස්වලට යාබදව ඇත වතුපිටිවල ය. මෙම මකුළුවා උගෙ දැලට කැරපොත්තන්, කෘමීන් හා හූනන් අසු කර ගන්නා බව විලාඩ් කියයි. මේ නිසා මධ්‍යම අමෙරිකාවේ ඇති නිවෙස්වලට කැරපොත්තන්, කෘමින් හා හූනන් ගෙන් ඇතිවන කරදර හිරිහැර බොහෝ දුරට අවම වී ඇති බව ඔහු පවසයි.මකුළුවා ගොවියාගේ හොඳම මිතුරකු බව අමෙරිකාවේ ටෙක්සාස් හි ඒ ඇන්ඩ් ඇම් විශ්ව විද්‍යාලයේ මහාචාර්යවරයකු වන මර්වින් හැරිස් කියා සිටියි. එහෙත් බොහෝ ගොවින් මේ බව නොදනි. බෝග ජාතින් කා දැමීමට එන නොයෙක් වර්ගයේ කෘමින් විනාශ කර දමන්නේ ගොවිපොළවල හා කුඹුරුවල දැල් බැඳගෙන සිටින මකුළුවන් විසින් බව මහාචාර්ය හැරිස් වැඩිදුරටත් මත පළ කරයි. මකුළුවාට සමහර විට ගොදුරක් නොලැබෙන අවස්ථා ද එමට ය. මෙවැනි අවස්ථාවල දී ඌට සති ගණන් නිරාහාරව සිටීමට පුළුවන. වනාන්තරවල හැදෙන වැඩෙන බොහෝ ගස්වැල් විනාශ කර දමනු ලබන්නේ පණුවන් විසිනි.  සිය දහස් ගණනින් බෝවෙන මෙම පණුවන් වනාන්තරවල හැදෙන ඉතා වටිනා ගස් වර්ග කා දමන බවත් උන් මර්දනය කිරීමට හැකියාව ඇත්තේ මකුළුවන්ට පමණක් බවත් එක්සත් ජනපදයේ වනාරක්ෂිත සේවයේ ඩැනියල් ජෙනින්ස් කියා සිටී. වනාන්තරවල හැදෙන වැඩෙන සමහර ගස් වැල් බොහෝ විට මැරී යන්නේ මෙම දරුණු පණුවන් කා දැමීමේ හේතුවෙනි. වනාන්තරවල හැදෙන මකුළුවන් නිසා මෙම පණු උවදුර බොහෝ දුරට මැඩ පැවැත්වීමට හැකියාව ලැබී ඇති බව ද ජෙනින්ස් පෙන්වා දෙයි. සමහර විට එක් මකුළුවෙක් දිනකට මෙවැනි පණුවන් හතර පස් දෙනෙක් පමණ කා දමන බව ද ජෙනින්ස් කියයි. එපමණක් නොව බොහෝ වනාන්තරවල දුර්ලභ ගණයේ මල්වර්ග ද වැවේ. විශේෂයෙන් ම නිවෙස්වල නොවැඩෙන ඕකිඩ් වර්ග රාශියක් ම වනාන්තරවල වැවේ. මෙම මල් වර්ග පණුවන්ගේ හොඳම කෑම වර්යකි. ඇත්ත වශයෙන් ම අද වනාන්තරවල පිපෙන මෙම ඕකිඩ් මල් වර්ග ආරක්ෂා වී තිබෙන්නේ මකුළුවන් හේතුවෙනි.අමෙරිකාවේ, කැලිපෝනියා විශ්ව විද්‍යාලයේ කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුවේ සේවයේ යෙදී සිටින මහාචාර්ය මිගුවල් අල්ටියරි ඇපල් වත්තක් හිමි වැවිලිකරුවෙකි. මෙම ඇපල් වත්තට පණුවන් බෝවීම නිසා ඔහුගේ ඇපල් වගාව සම්පූර්ණයෙන් ම විනාශ වී ගියේ ය. රසායනික පලිබෝධ නාශක ඉසීමෙන්ද ඔහුට මෙම උවදුර නතර කර ගැනීමට නොහැකි විය. මේ   නිසා ඇපල් වත්තෙන් ඔහුට ලැබුණ ආදායම ද පහත වැටීමට පටන් ගත්තේ ය. අන්තිමට ඔහු මෙම පණු උවදුරෙන් ගැලවුනේ ඇපල් වත්ත පුරා මකුළුවන් බෝවීමට ඉඩ හැරීමෙනි. මකුළුවන්, පණුවනු කා දැමීමට ඉදිරිපත් වීමත් සමඟම යළි ඇපල් වගාව සරු වූ බවත් සියයට විසි දෙකකින් ආදායම ඉහළ ගිය බවත් ඇල්පිටියරි කියයි.කෘමි සතුන්ගෙන් සිය බෝග වර්ග ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා චීනයේ ගොවියන් බොහෝ කාලයක සිට මකුළුවන් ඇති කිරීමට පුරුදු වී සිටිති. මේ නිසා කෘමින් විනාශ වී තමන්ගේ වගාවන් සරු වී ඇති බව ද ඔවුහු කියා සිටිති. මකුළුවන් බෝකිරීමට ඉඩ හැරීම නිසා තමන්ට කෘමින් විනාශ කිරීම සඳහා රසායනික පලිබෝධ නාශක යොදා ගැනීමට අවශ්‍ය නොවන බව ද ඔවුහු වැඩිදුරටත් කියා සිටිති.අප මකුළුවා දකින්නේ ගෙවල් දොරවල්, සියල්ල විනාශ කරන කරදරකාරයකු හැටියට ය. එහෙත් ඌ අපටත් පරිසරයටත් කරදර කරන්නෙකු ද නැද්ද යන්න මේ සටහන කියවීමෙන් පසු තීරණය කිරීම ඔබට බාර කරමු.

පිළිහුඩුවා

                                                          පිළිහුඩුවා අප නිතර දකින කුරුල්ලෙකි. ගෙවතු වලදී මාර්ග අසලදී පවා දැකීමට ලැබේ. වැඩිපුරම ජලජ පරිසර ආශි‍්‍රතව ගැවසේ. ගංගා , ඇල - දොළ , කඩොලාන , වැව් විල්ලු පිළිහුඩුවා හුරුපුරුදු ස්ථාන කීපයකි. මසුන් වර්ග ආහාරයට ගනී. අපට නිතර හමුවන ළය සුදු පිළිහුඩුවා ගොවිතැනට හානි පමුණුවන පළිබෝධ ජීවින් විශාල ප‍්‍රමාණයක් ආහාර වශයෙන් ගනියි. දිනකට කෘමින් තුන් දහසක් - පමණ එක් පිළිහුඩුවකු ආහාර ලෙස ඩැහැ ගනී.අප රටින් පිළිහුඩු වර්ග හතක් වාර්තා වේ. නමුත් එකම පිළිහුඩු රටාසමයෙක් (වර්ගයක්) හෝ මෙරටට ආවේනික (තැන්වැති ) නොවේ. රටාසමයන් හයක් මෙරට තුළ නේවාසිකව ජීවත් වන අතර , එක් රටාසමයෙක් වසරක් පාසා මෙරටට පැමිණේ.පිළිහුඩු රටාසමයන්01. ළය සුදු පිළිහුඩුවා       White throated kingfisher 02. මල් පිළිහුඩුවා  Common kingfisher 03. මහ පිළිහුඩුවා      Stork - billed  kingfisher04. රන් පිළිහුඩුවා     Dwarf kingfisher 05. ගෝමර පිළිහුඩුවා          Pied kingfisher 06.නිල් කන් පිළිහුඩුවා        Blue - eared kingfisher07. හිස කළු පිළිහුඩුවා      Biack - capped kingfisher පිටරටින් පැමිණෙන හිස කළු පිළිහුඩුවා හැර අන් සෑම රටාසමයෙක්ම කැදලි සාදා පැටවුන් හදාවඩා ගනිති. කැදැල්ල ළිං ඉවුරක හෝ ජලය ආශි‍්‍රතව ඉවුරක උමගක් සාදා එහි කෙළවර කැදැල්ල ලෙස යොදා ගනී. මහ පිළිහුඩුවා , උමන් කැදලි වලට අමතරව ගස් බෙන කැදලි වශයෙන් යොදා ගත් අවස්ථාද වාර්තා වේ.පිළිහුඩුවන්ගේ උඩු කය , නිල්පාට , තද නිල් පාට හෝ දම්පාට පියාපත් වලින් සැරසුනද ගෝමර පිළිහුඩුවා කලු - සුදු පැහැයෙන් යුත් කුරුල්ලෙකි. පරිසරයේ සමතුළිතතාවයක් ඇති කිරීමට නොනිමි මෙහෙයක් කරන පිළිහුඩුවා සංරක්ෂණය කිරීමට තවදුරටත් නිරීක්ෂණය කිරීමට ළමා අවදියේ සිට පුරුදු පුහුණු වෙමු.

වල් අලි කොටුකරන හීලෑ අලි

                                                            වල් අලියාගේ ලෝකය මෙන්ම හීලෑ අලි ඇතුන්ගේ ලෝකය ද බෙහෙවින්ම විසිතුරු වූවකි. කැලයේ සිට මිනිස් වාසයට එන මේ අලි අල්ලා ගැනීමේ සිට වැඩට පුරුදු කැර ගැනීම දක්වා අලි හිමියනට ඇත්තේ පුදුමාකාර අත්දැකීම්ය. ඊටත් වඩා අලි ගොව්වන්ගේ අත්දැකීම් විසිතුරුය; එමෙන්ම බියකරුය. මා දන්නා කරුණ නම් අලි ගැන අප දැන ගන්නා තරමට එම අහිංසක දැවැන්ත සත්ත්වයාට අප ආදරය කිරීමට පෙළැඹෙන  බවයි.මිනිසුන්ගේ සිත් හා ශරීර විවිධ වන්නාසේම අලි ඇතුන්ගේ චර්යාවන් ද, අවබෝධයද, ඉවසීමද, වටහා ගැනීම ද වෙනස්ය. මේ ලිපි පෙළින් අප ඔබ හමුවට ගෙන එන්නේ එවන් නම ගිය අලි, ගොව්වන් හා ඒ හැ බැඳුණු වෙනත් විසිතුරු දේය. මුලින්ම කැලයේ සිටින වල් අලි ඇතුන් අල්ලා ගන්නේ කෙසේදැයි දැන ගත යුතුය. අද අපේ අවධානය යොමු වන්නේ වල් අලි ඇතුන් ඇල්ලීම ගැනයි.

මුලින්ම කැලයෙන් වල් අලි ඇල්ලීමේදී නොයෙකුත් ක‍්‍රමෝපායයන් භාවිතා කැර ඇත. රංචු වශයෙන් විසීමට කැමැති මේ සතා යන එන මාර්ගවල වලවල් කපා ඒවා කොළ අතු ආදියෙන් වසා ඊට ඇද වැටෙන සතුන් අල්ලා ගැනීම ඉතා පැරැණිම ක‍්‍රමය විය. රංචුවෙන් මිදුණු තනි අලියා හෝ තුන්පත් රෑන මේ ක‍්‍රමයට අල්ලා ගත නොහැකි විය. මෙසේ වලට ඇද වැටුණු අලි ඇත්තු බරපතළ ලෙස තුවාල ලැබූූහ. ආණ්ඩුව 1761 දී මේ ක‍්‍රමය තහනම් කැර දමන ලද්දේ මෙසේ තුවාල ලැබුවන් බොහෝ සේ අකාලයේ මිය යාම නිසා ය.මොලමුරේ පරම්පරාව විසින් ඊළඟට ඇත්ගාල් ඇති කිරීමෙන් අලි ඇතුන් හීලෑ කර ගන්නට පටන් ගත්තේ අනතුරුවය. මෙහි දී වනයේ විශාල සීමාවක් වට කැර ගත් අලි පනික්කියෝ දවුල් බෙර ආදිය හඬවමින්, ගිනි පන්දම් ලෙළවමින්, අලි ඇතුන් දවස් ගණනාවක් තිස්සේ ගාල වෙත පන්නාගෙන එති. එහිදී කොටු කැර ගත් අලි රංචු විලංගු ලා බැඳ තබනු ලැබූහ. මෙසේ කොටු කිරීමකදී තමාගේ පරම්පරාවේ ස්වාධීනත්වය වෙනුවෙන් ජීවිතය දුන් පනාමුරේ ඇතාගේ මරණය දැන් නොදන්නා කෙනෙක් නැත. පනාමුරේ ඇත් ගාල මේ සිද්ධියෙන් පසුව තහනම් කැරිණ. ලංකාවේ ඇත් ගාල ක‍්‍රමය ද ඉන් අහෝසි වී ගියේය.

මදු ගැසීමේ ක‍්‍රමයඅනතුරුව වල් අලි ඇතුන් අල්ලා ගැනීම සඳහා මදු ගැසීමේ ක‍්‍රමය ආවේය. යක්ෂ ගෝති‍්‍රකයන්ගෙන් පැවැත එන මහියංගණය කිට්ටුව යක්කුරේ වැසියන්ගේ මී මුත්තෝ ද මදු ගැසීමෙන් අලි ඇල්ලීමට හපන්නු වූහ. දැනට ලංකාවේ සිටින හීලෑ අලි ඇතුන් බොහෝ දෙනෙකු 1940 දශකයේ, 50 දශකයේ හා 70 දශකයේ එසේ මදු ගසා අල්ලන ලද සතුන් වේ.වල් අලි අල්ලන සාම්ප‍්‍රදායික ක‍්‍රම සමගම එම ක‍්‍රමවේද පිළිබඳ තවත් විශේෂ දැනුමක් තිබූ ’පනික්කියන්’ නමැති පිරිස පිළිබඳව ද සඳහන් කළ යුතුය. මේ ජන කොට්ඨාසය මුලින්ම මේ රටේ ජීවත් ව සිටියේ මන්නාරමේය. මුස්ලිම් ජාතිකයන් වන මොවුන් ඕලන්ද යුගයේදී මෙරටේ අලි ඇතුන් අල්ලන්නන් වශයෙන් ලියාපදිංචි කොට තිබුණු පිරිසකි.මුලින්ම ඔවුන් උතුරු හා වයඹ යන පළාත්වල විශාල වශයෙන් අලි ඇතුන් ඇල්ලූ බව කියැවේ. පසු කාලයේදී ඔවුන් නැඟෙනහිර පළාතේ ති‍්‍රකුණාමලය හා මඩකළපුව වැනි පෙදෙස්වලට ද ගොස් අලි ඇල්ලූ බව සඳහන් වන අතර සමන්තුරේ එරාවුර් යන ප‍්‍රදේශවලද පදිංචි වී සිටි බවද ඇත්තකි.

පනික්කියන්මේ පනික්කියන් වෙනත් අර්ථ නාමයකින් මට්ටයන් ලෙසද හැඳින්විණ. කැලයේ අලි ඇතුන් ඇල්ලීමට මොවුන් යොදා ගත් ප‍්‍රධාන ක‍්‍රම දෙකකි. අලි ඇතුන් ගමන් කරන මංකඩවල් හා ජලය ලබා ගැනීමට යන ජලාශ පිළිබඳව උකුසු ඇස් හෙළන මේ පිරිස ඒ ආසන්නයේ විශාල ගස් රුප්පාවල සති ගණන් ලැග සිටිති. එහිදී රංචුවල සිටින පුෂ්ටිමත් අලි ඇතුන් පිළිබඳ නිරීක්ෂණය කරති.අනතුරුව එසේ සොයා බලා හඳුනා ගත් ඇතා හෝ අලියා පසුපස ලුහුබැඳීම මට්ටයන්ගේ සිරිතය. දැලි පිහියෙන් කිරි කන්නාක් වැනි භයානක කාර්යක් කරන හෙතෙම ඌ පසුපස ගොස් පසුපස පාදයට මන්දක් දමා ගනී. ඊළඟට සැණෙකින් එය අසල දැවැන්ත ගසක බැඳ ගනී. ඌ මරු විකල්ලෙන් දඟලන විටත් මේ මට්ටයෝ එසේ එක් පාදයකින් බැඳි අලියාගේ සෙසු පාද ද කඹ දමා හිර කරති. මේ සඳහා යොදා ගත්තේ හනවලින් මෙන්ම මුව හා ගෝන හමින් අඹරා ගත් ශක්තිමත් රැහැන් විශේෂයකි. ඒ මන්දට අලියා ගේ පාද සිරවී තුවාල නොවේ.ජීවිතයත් මරණයත් අතර කරන මේ කී‍්‍රඩාවට අලි හිමියෝ මට්ටයනට දහසින් බැඳි පියලි ගෙවති. ඔවුන් විසින් වල් අලි ඇල්ලු අනෙක් ක‍්‍රමය වන්නේ අලි ඇතුන් ගමන් ගන්නා මාර්ගවල අඩි 2 ක් පමණ ගැඹුරු වලක් කපා එම වල වටේට මන්ද රැඳවීමයි. ඒ රැහැනේ අනෙක් කෙළවර සවිමත් ගසක බැඳ ගනී. මීට අමතරව එම කඹයේ මැද කොටසේ තවත් කඹයක් බැඳ එහි කෙළවර විශාල ගලක් ද බැඳ තබයි. මෙය කරන්නේ ඉතා සීරුවට ය. අලියකුගේ පාදයක් ඇතුළට වැටෙන තරම් විශාල ලෙස වල බිඳ මන්ද වටේට දමා වල්කොළ ආදියෙන් වඩා උඩින් පස් ද ඉසිනු ලැබූ මේ බොරුවල හොඳින් නොදත් මිනිසකුට පවා හඳුනා ගත නොහැකි ය.

අවසර පත‍්‍රමෙවැනි මන්දකට හසුවූ අලියකු ඉන් මිදීම සඳහා දඟලන විට ගල බැඳ තිබුණු කඹය හිරවීම නිසා ඌ තව තවත් මන්දටම කොටුවීම ස්වභාවයකි. මෙවැනි අවස්ථාවක තම සගයා වෙනුවෙන් ඉදිරිපත් වී කලබල කරන රැහේ ඇත්තන් ද නැතුවා නොවේ. එසේ අලියකු මන්දක හිරවූ පසු සෙසු අලි පැමිණ කඹ හපා ඒවා කඩා සුණු විසුණු කැර හිරවූ අලියා නිදහස් කරගෙන ගිය අවස්ථාව ද ඇත.අවසන් වරට අලි ඇල්ලීම සඳහා වන ජීවි සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවෙන් බලපත‍්‍ර නිකුත් කරන ලද්දේ වසර 1975 දීය. ඒ සඳහා අවසර ලැබුණේ නවගත්තේගම, ආණමඩුව, ගල්කුලම ආදි ප‍්‍රදේශවල අලි ඇල්ලීම සඳහා ය. එවකට නොදියුණුව පැවැති ඒ ප‍්‍රදේශවලට යාමට මාර්ග පහසුකම් පවා හරිහැටි නොවීය. නොයෙකුත් දුෂ්කරතා මධ්‍යයේ එම අභියෝගය බාරගනු ලැබුවේ කෑගල්ල ප‍්‍රදේශයේ අලි අයිතිකරුවන්ය.අලිනට බෙහෙවින්ම පෙම් කළ පිරිසක් ස්තී‍්‍ර පුරුෂ භේද ද නොසලකා අලි ඇල්ලීමේ මෙහෙයුමට එක් වූහ. රාජා කරුණාරත්න, එස්. ආර්. මිල්ලන්ගොඩ, ෂර්ලි සෙනෙවිරත්න, සෑම් සමරසිංහ, කිවුල්පනේ රන්බණ්ඩා, ජී. ආර්. කරුණාරත්න, හේමමාලා රාජපක්ෂ, එච්. ආර්. එස්. යූ. නිශ්ශංක යන මහත්ම මහත්මීහු දින ගණනාවකට අවශ්‍ය ආහාර හා ඇඳුම් ආදිය ද ගෙන මේ ගමනට පිටත් වූහ.මේ කණ්ඩායම සමග තම තමන්ගේ දක්ෂ මෙන්ම පළපුරුදු, ඇත්ගොව්වන් හා තවත් උදවුකාරයන් ගණනාවක්ම සහභාගි කරවා ගැනීමට ද ඔව්හු පරෙස්සම් වූහ. අල්ලා ගනු ලබන වල් අලින් මෙල්ල කරගෙන කරේ ඈඳාගෙන ඒම සඳහා මෙවර රැගෙන ගියේ මිල්ලන්ගොඩ මහතාට අයත්ව සිටි දැවැන්ත කොත්මලේ අලියාය. ඊට අමතරව රාජා කරුණාරත්න මහතාට අයිති ඩිංගිරි අම්මා නමැති ශක්තිමත් ඇතින්න ද මේ ගමනට එක් වූවාය.

නැකතට මන්ද තැබීමඑකල එක් අලියකු හෝ ඇතින්නියක ඇල්ලීම සඳහා බලපත‍්‍රයක් ලබා ගැනීමට රුපියල් දෙදහසක් වන ජීවි දෙපාර්තමේන්තුවට ගෙවීමට සිදු විය. නියමිත කැලෑවට ඇතුළුවීමට පෙර අලි ඇල්ලීම සඳහා මන්නාරමේ සිට පුත්තලමට පැමිණ සිටි මට්ටයන් සමග සාකච්ඡාවක් කිරීමට මේ කණ්ඩායමට සිදුවූයේ වැඩේට පෙර ඔවුනට සැලකිය යුතු මුදලක් ගෙවිය යුතු යැයි ඔවුන් තීන්දු කළ නිසාවෙනි. සැලකිය යුතු මුදලක් ගෙවීමෙන් පසු මට්ටයන් කැලයට ඇතුළුවීමට පෙර ඒ ප‍්‍රදේශයට අධිපති දෙවියනට කන්නලව් කැර කොළ අතු එල්ලා පොල් ගසා බාර හාර වනු පෙනිණි.කණ්ඩායම කැලයේ මදු ගසන ස්ථානයට ආසන්න තැනෙක වාඩි ගසාගෙන වටේට ගිනි අවුල්ලා එළි පෙහෙළි කැර ගැනීම පළමු පියවරය. අලි රංචු පසුපස හඹා යන මට්ටයන් ඔවුන් මදු ගසන තැන දින දෙක තුනකදී පැවැසිය යුතුය. ඒ අනුව වාඩි ගසා ගැනීම සිදු වේ. පළමු මන්ද තැබෙන්නේ නැකතටය. තමන් විසින් අටවන ලද මන්දට අලියකු හසු වූ විට ආසන්නයේ ඇති වාඩියට දිව එන පනික්කියා ඒ ගැන කණ්ඩායමට පවසයි.යුහුසුළුව කි‍්‍රයාත්මක වන පිරිස කෑ කෝ ගසා වෙඩි පත්තු කැර මන්දට හසුවූ අලියා වට කර සිටි අලි රළ එළවා දමති. එසේ තමන්ගේ පි‍්‍රයයා ඔවුනගෙන් වෙන් කැර ගැනීමට යන විටක කලබල කරන අලි පසුව මිනිස් හඬින් බිය වී පළා යති. කොත්මලේ අලියා හා ඩිංගිරි අම්මා පෙරට විත් මන්දට හසුවූ අලියා මැදිවන්නට සිට ගනිති. හීීලෑ අලි දෙන්නා අතරට තබා වල් අලියා බැඳ ගැනීම මට්ටයනට කජු කන කාරියකි. හීලෑ අලි දෙදෙනා අඬ ගසන විට නො ආවොත් වල් අලියාට පහර දීමට මේ අලි ඇතුන් පුරුදු කැර ඇත්තේය. මේ ආකාරයට ඉදිරියට ගෙන එන වල් අලියා පෙරටුවෙන් පිරිසක් කැති පහර දෙමින් මාර්ගය පාදාගෙන කැලයෙන් එළියට එන අතර තවත් පිරිසක් ගසෙන් ගසට කඹ ගෙන යමින් වල් අලියා ආරක්ෂිතව හීලෑ අලින් සමග ගෙන යනු ලබති.මෙවැනි අවස්ථාවකදී සමහර වල් අලි හීලෑ අලිනට පහර දීමට හෝ ඒ හීලෑ අලින් ද ඇදගෙන කැලයට දිව යාමට උත්සාහ කරති. ප‍්‍රතිවාදියාට පහර දීමේ පුහුණුව මේ අලිනට පුරුදු කැර ඇත්තේ මෙවන් අවස්ථාවක ප‍්‍රයෝජන ගනු පිණිසය. උන් දෙදෙනා විසින් තදින් පහරදී වල් අලියා මෙවන් විටදි මෙල්ල කරනු ලබයි. පුදුමය මේ සියල්ල සිදු වන විට හීලෑ අලින් පිටේ දක්ෂ ඇත්ගොව්වන් දෙදෙනෙක් සිටිමින් එම අලින් වල් අලියා මට්ටු කැර ගැන්මට මෙහෙයැවීමයි. 1975 දී මෙසේ පළමුවෙන්ම මන්දට හසු වූයේ රන්දෙණියේ හේමමාලා රාජපක්ෂ මහත්මියට අයත් ඇතින්නයි. එම ඇතින්නිය මෙලෙස අල්ලා ගනු ලැබුවේ නවගත්තේගම කැලයෙනි.

ආරක්ෂාවට පුම්බන ඉත්තෑවා

                                                    ඉත්තෑවා ක්‍ෂීරපායි වර්ගයට අයත් සතෙකි. ඌ ලෝකයේ බොහෝ ප‍්‍රදේශවල  වාසය කරති. ලංකාවේ දක්නට ලැබෙන ඉත්තෑවා මුහුදු බඩ ප‍්‍රදේශයේ හා රට මැද කඳු බෑවුම්වල දැකගත හැකිය. ඉන්දියාවේ තැනිතලා ප‍්‍රදේශයේ හා හිමාලය කඳු බෑවුම්වල ද ඉත්තෑවා වාසය කරයි. මීට අමතරව අපි‍්‍ර‍්‍රකාව ඇමරිකාව ආදී රටවල ද විවිධ ඉත්තෑ වර්ග දැක ගත හැකිවේ. ඉත්තෑවා ලංකාවේ තරමක් බහුල සතෙකි. නමුත් උගේ නිශාචර ගති නිසාම දක්නට ලැබෙන්නේ බොහෝ කලාතුරකිනි. ගල්ගුහාවල කඳු බෑවුම්වල හෝ කණ්ඩිවල හාරන ලද බෙනවල පඳුරුවල ඌ දහවල් කාලයේ සැඟවී සිටී. ලංකා ඉත්තෑවා අනිත් වර්ගවල ඉත්තෑවන්ට වඩා තරමක් ලොකුය. ශක්තිමත්ය. දිග ගොරෝසු කෙස්වලින් උගේ කෙටි කන් වැසී තිබේ. උගේ පාවල ඇඟිලි ශක්තිමත් නියපොතු වලින් යුක්තය. මේවායින් ඌට ඉක්මනින් පොළොව හැරිය හැකිය. පුම්බන විට කෙළින් සිටගන්නා වූ අඟල් පහක් හෝ හයක් පමණ දික් වූද කූරුවලින් යුත් පැහැදිලි ශිකාවක්  උගේ නළලේ සිට පිට මැද දක්වා කොඳු ඇට පේළිය දිගේ ඇත. ශරීරයේ පස්සා කොටස පහසුවෙන් කෙළින් සිටුවා ගත හැකි ශක්තිමත් කූරුවලින් වැසී තිබේ. වලිගයේ තිබෙන කූරු තරමක් දිගය. එහි කෙළවර කූරු කුහර සහිතය. සාමාන්‍යයෙන් ඒවායේ කොන් වැසී ඇත. ඉත්තෑවා ගේ ශරීරයෙහි යට පැත්ත වැසී තිබෙන්නේ කෙටි රළු ලොම් ස්වල්පයකිනි. උගේ රැවුල් කෙඳි දිගය. ශරීරයේ ඉදිරි කොටසෙහි කෙඳි සාමාන්‍යයෙන් තද දුඹුරු පාටය. කම්මුල් හා උගුරු කෙඳිවල කොන් සුදු පාටය. මේවා කරපටියක් මෙන් පෙනේ. පිට මත ඇති කූරු කළුය. ඒවායේ සුදු වයිරම් එකක් හෝ දෙකක් හෝ බැගින් ඇත. වලිගයෙහි කූරු සුදු පාටය. සමහර විට කහපාටට හුරු සුදුපාටය. වියළි ප‍්‍රදේශයේ හමුවන සමහර ඉත්තෑවුන්ට සුදු පාට කූරු වෙනුවට රෝස පාට හෝ රතු පාට කූරු පිහිටා තිබේ.

 ඉත්තෑවකුට හිරිහැර කළහොත් නැත්නම් පහර දුන්නොත් සිය ආරක්‍ෂාව පිණිස ඌ කූරු කෙළින් කරයි. උගේ හිස පහත් කරගෙන ඌරකු මෙන් ශබ්ද කර පස්සා අඩි හප්පා වලිග එහා මෙහා ගසයි. එවිට වලිගයෙහි කුහර සහිත කූරුවලින් ‘සට සට’ ශබ්දයක් නැගේ. ඌ සතුරාට පැන පහර දී කූරුවලින් තුවාල කරන්නට තැත් කරයි. බල්ලකු හෝ වෙනත් සතකු ලුහුබැඳ ආවොත් ඌ හදිසියෙන් නැවතී පස්සෙන් පස්සට ගොස් ඒ සතාගේ මුහුණට පහර දෙයි. සමහර කූරු උගේ සමට ලිහිල් ලෙස සවි වී තිබෙන හෙයින් ඒවා ගැලවී ලුහුබැඳ එන්නාගේ ශරීරයෙහි ඇනේ. ඉත්තෑවකුට උගේ කූරුවිදීමට පිළිවන් කමක් නැත. එහෙත් වලිගයෙන් පහර ගසා සතුරකුගේ ශරීරය ඇතුළට කූරු කිහිපයක් ගිල්වන්නට ඌට පුළුවන.  ඉත්තෑවා සම්පූර්ණයෙන්ම වාගේ ශාක භක්ෂකයෙකි. පලතුරු, කොළ, නොයෙක් වර්ගයේ මුල් හා අල, ළපටි පැළෑටිවල පට්ටා ආදිය උගේ ප‍්‍රධාන ආහාර වේ. ළපටි පොල් පැළ කාදමන ඉත්තෑවා ඇල්ලීමට පහසු සතෙකු නොවේ. සාමාන්‍යයෙන් පිරිමි ඉත්තෑවෙක් ගෑනු ඉත්තෑවකුට වඩා ස්වල්පයක් ලොකුය. ලංකාවේ ඉත්තෑවකුට වරකට පැටවුන් ලැබෙන්නේ එකෙකි. ඉත්තෑවා පැටව් දමන්නේ ගල් ගුහාවක හෝ බෙනයකය. පොඩි පැටවා හැඩයෙන් ලොකු ඉත්තෑවකුට සමානය. එහෙත් උගේ කූරු මෘදුය. වෙනත් සතුන් මෙන් ඉත්තෑවාට ඉක්මනින් දිවිය නොහැකිය.  සතුරන්ගෙන් ආරක්‍ෂා වීමට ඌ ස්වභාවයෙන්ම හැඩ ගැසී ඇති හෙයින් වේගයෙන් දිවීම ඌට අවශ්‍ය නැත. ඉත්තෑවා ඉක්මණින් හීලෑ කර ගැනීම අපහසුය.  ඉත්තෑවකුගේ ආයු කාලය වසර 12 ක් පමණ වේ. ඉත්තෑවා සාමාන්‍යයෙන් මහත් අලාභ හානි කරන සතකු මෙන් සලකනු ලැබේ. කෙසේ වෙතත් සත්ව ආරක්‍ෂක පනතේ ලා ඉත්තෑවා ආරක්‍ෂා කර ගත යුතු සත්ව ගණයට අයත්ය.

මිහිතලයේ සුන්දර සත්වයා ජිරාෆ්

                                            ලෝකයේ උසම සත්වයා වන ජිරාෆ් අප‍්‍රිකාවේ සැවානා වනාන්තරවල වැඩි වශයෙන් ජීවත් වේ. ජිරාෆ්

කැමෙලාපාඩලිස්  (GIRAFFA CAMELOPARDALIS)  නම් විද්‍යාත්මක නාමයෙන්  හඳුන්වා දෙන ජිරාෆ් අයත් උප විශේෂ කීපයකි. ඒ අතර රෙටිකියුලෙටඩ්(RETICULATED), නුබින් (NUBIN), මසායි  (MASAI), රොත් වයිල්ඩ්  (ROTH SCHILD), සැම්බින් (ZAMBIN), කේප්(CAPE) යන වර්ග හඳුන්වා දිය හැක. ලොව උසම සත්වයා ජිරාෆ්ය. සාමාන්‍යයෙන් ජිරාෆ් ගේ උස අඩි පහළොවේ සිට දහ අට දක්වාය. ජිරාෆ් පිරිමි සතෙකුගේ බර රාත්තල් 2600 සිට 3000 දක්වා වේ. ගැහැණු සත්වයා බර රාත්තල් 2000 ත් 2500 ත් පමණ වේ.

අපූරු බෙල්ලජිරාෆ් ගේ බෙල්ල ගසක අත්තක කෙළවරට දිගය. හිස ඔටුවාගේ හිසට තරමක් සමාන වේ. ජිරාෆ්ට අඟල් දෙකේ සිට දොළහ දක්වා දිග අං තිබේ. මේ එක් එක් අං මොල්ලි හමෙන් සහ රෝම වලින් ආවරණය වී තිබේ. ජිරාෆ් ගේ සිරුර හැඩ ගැසී ඇත්තේ අසාමාන්‍ය ප‍්‍රමාණයකිනි. මී හරකෙකු තරමට හුස්ම ගන්නා ජිරාෆ් වාතය තුන් වතාවක් ස්වසනාලයේ හා දිග බෙල්ලේ පුරවා ගනී. මිනිස් හදවතට වඩා පස් ගුණයක් විශාල ජිරාෆ් ගේ හදවතේ හද ගැස්මේ වේගය විනාඩියට එකසිය පනස් වාරයක් වේ. ජිරාෆ්ට විශේෂිත යමක් ග‍්‍රහණය කර ගැනීමට හැකි දිග දිවක් ඇත. ජිරාෆ් දිග දිව උපයෝගී කර ගෙන ඇකේෂියා කොළ කඩාගෙන කයි. ජලය පානය කිරීමේ දී සිරුරේ ස්වභාවය අනුව ජිරාෆ්ගේ ඉදිරිපස කකුල් දෙක තරමක් මෑත්කර ගෙල ඉදිරිපසට යොමු කළ යුතුව ඇත. මෙවැනි අවස්ථාවල දී හිසට රුධිරය ගලනය වැඩිවීම වැළැක්වීම සඳහා විශේෂිතව ගත යුතු මෘදු පටක විශේෂයක් ජිරාෆ් ගේ ගෙල ප‍්‍රදේශයේ දක්නට ඇත.

විමසිලිමත් දෑසජිරාෆ්ට කකුල් සහ ගෙලෙහි සියලු චලනයන් හරියාකාරව හසුරුවා ගැනීමට ශක්තියක් ඇත. ජිරාෆ් ට හොඳින් ශබ්ද කළ නොහැක්කේ ආශ්වාස කළ වාතය සෑහෙන දුරක් ස්වාස නාලය වෙතට ගමන් කළ යුතු බැවිනි. ජිරාෆ්ට ඉතා හොඳ පෙනීමේ ශක්තියක් ඇත. එනිසා සතුරු ප‍්‍රහාරයන් වළකා ගැනීමට පහසුය. ජිරාෆ් ගේ වලිගය බෙල්ල සමබරව තබා ගැනීමට පහසු කරයි.හපා වමාරා කන සත්වයෙක් ලෙස ජිරාෆ් හඳුන්වා දිය හැක. එනිසා ජිරාෆ් රොමන්ථකයෙක් ලෙස සැලකේ. හැපීමට ඇත්තේ යටි හක්කේ දත් පමණි. මේ යටි හක්කේ ඇති ලොකු දත් වලින් අතු රිකිලි පොඩි කෑලි වලට කපා ගැනීමට උපකාරී වේ. හක්ක දෙපැත්තේ ඇති ලොකු දත් ආහාර අඹරා පොඩිකර ගැනීමට ද උපකාරී වේ.ජිරාෆ්ට උදර හතරක් ඇත. හපන ලද ආහාර උදර හතරෙන් පළමු උදරයට යන විටම දිරවීමට පටන් ගනී. දෙවනි උදරයේ දී බාගයට දිරවූ ආහාර නැවතත් වමාරා නැවත නැවතත් හපන්නට ජිරාෆ්ට හැකියාව තිබේ. මෙසේ වමාරා ආහාර හපමින් දිනකට පැය තුනක් හතරක් ගත කිරීමට ජිරාෆ් කැමතිය. ජිරාෆ්ට අඟල් දහ අටක් දිග දිවක් තිබේ. දිව දම් පාටය. රළු ගොරෝසු හමකින් දිව ආවරණය වී තිබේ. ඒ නිසා කටු සහිත ආහාර ගැනීමේ දී ජිරාෆ්ට අපහසුවක් දැනෙන්නේ නැත.ජිරාෆ් ගේ ඇති වඩාත් දිගු බෙල්ල තියුණු ඇස් හේතු කොට ගෙන සතුරන්ව සැතපුමක (කි. මී. 1.6) ඈතින් සිටිය ද හොඳින් වටහා ගත හැකිය. ජිරාෆ් ගේ ඇස්වල හොඳ වර්ණ දෘෂ්ටියක් තිබේ. ඒ නිසා අනෙක් සතුන්ට ද අනතුරු සංඥා සපයන්නට ජිරාෆ්ට හැකියාව තිබේ. සීබ‍්‍රා වැනි බොහෝ තවත් උලාකන සතුන් ජිරාෆ් අසලින් සිට ආහාර ගන්නේ මේ නිසාය.ජිරාෆ් ශබ්ද කරන බව ඔබ ඇතැම් විට නොදන්නවා ඇති. නමුත් ජිරාෆ්ට ශබ්ද කළ හැකි හඬවල් කීපයක් තිබේ. ජිරාෆ් තරුණයෝ තනිව සිටින විට බැටළු හඬක් නගති. බඩගින්න හා තරහා හැඟවීමට ජිරාෆ් උගුරෙන් කෙටි ශබ්දයක් කරන්නේය. ජිරාෆයන් ගේ ආහාර ගැනීම අනුව 85% ක් ම ගස්වල දලු කොළ ආදියයි. වෙනත් ආහාරයන්ට ඇතුළත් වන්නේ පඳුරු වැල්, ගස් පොතු ඇට සහිත කරල් සහ පලතුරුය. වැඩිහිටි ජිරාෆ් කෙනෙක් දිනකට රාත්තල් හතළිහක් පමණ දලු කොළ කති. ගසක දලු කොළ කා දැමීමෙන් පසුව ගස්වල පෙනුම උයන්පල්ලෙකු කපා දමා ඇති පරිද්දෙන් දිස් වේ.

සතුරු උවදුරුජිරාෆ් පැටවුන් බොහෝ විට කොටියන්, කිඹුලන්, හයිනන් සහ පිඹුරන් වැනි සතුන්ගේ ගොදුරු බවට පත් වේ. ශක්තිමත් ජිරාෆ්ලා දඩයම් කරන්නේ සිංහයායි. ඒ අනුව සිංහයා ජිරාෆ් ගේ භයානකම හතුරායි. බොහෝ විට දිය පානයට පැමිණි අවස්ථාවල දී ජිරාෆ් සතුරන්ට ගොදුරු වේ. ජිරාෆ් ට පහතට නැමී දිය බීමට අපහසුය. එනිසාම ජිරාෆ් හිස පහත් කිරීමට පෙර ඉදිරි පාද නැමිය යුතුය. වතුර වළකට ළගාවීමට නම් දණහිස ද නැමිය යුතුය. එහි දීි සෑම විනාඩියකට හෝ දෙකකට වරක් හිස ඔසවා බලන්නේ තමාට සිදුවන අනතුර පරීක්ෂා කිරීමටයි. මුල් වතාවට අපි ජිරාෆ් දුටු විටක නම් අපේ සිතට එන්නේ ජිරාෆ් හෙමින් සීරුවේ ගමන් ගන්නා සතෙකු ලෙසිනි. නමුත් ජිරාෆ් එසේ නොවේ. මේ අපූරු සත්වයාට කෙටි දුරක් අශ්වයෙකුට වඩා වේගයෙන් දුව යා හැකිය. මොවුන්ට පඳුරු, වැටවල් උඩින් පහසුවෙන් පැන යාමට පුළුවන. ජිරාෆ් දෙනක් පැටියෙක් බිහි කිරීමට මාස පහළොවක් පමණ තම දරු ගැබ කුස තුළ දරාගෙන සිටින්නිය. පැටියා බිහි කරන මොහොතේ දී ජිරාෆ් රංචුවක හය දෙනෙක් පමණ ජිරාෆ් දෙනට ආරක්ෂාව සපයති. ජිරාෆ් පැටියෙකු ඉපදෙන විට හිස පළමුව මව් කුසින් එළියට පැමිණ බිමට වැටේ. ඒ සමගින් ම අඩි පහක් පමණ දිග මවගේ පෙකනි වැලට සම්බන්ධ රැහැන්් ද කඩා වැටේ. මේ කම්පනයත් සමගින් අලුත උපන් පැටියා හුස්ම ගන්නට පටන් ගනී. ජිරාෆ් පැටියෙක් උපදින විට අඩි හයක් උසකින් යුක්තය.

රාතී‍්‍ර කාලයේ දී ජිරාෆ් දෙන වැතිරී විවේක ගනියි. එවිට පැටියා මවගේ ඇකයේ හිස තබා හොඳින් නිදා ගනියි. මෙවැනි අවස්ථාවල දී බොහෝ විට හයිනන් ජිරාෆ් පැටවුන් ගොදුරු කර ගැනීමට තැත් කරති. නමුත් පිරිමි ජිරාෆ් ගේ ප‍්‍රතිවාදී සටන් නිසා බොහෝ විට හයිනාවෝ පසු බසිති. ක්ෂීරපායී සතුන් අතරින් වැඩිම රුධිර පීඩනයක් ඇති සත්වයා ලෙස ජිරාෆ් හඳුන්වා දිය හැක. ජිරාෆ් ගේ හිස පිහිටා ඇත්තේ හෘදයට මීටර් තුනක් ඉහළින්ය. මේ නිසා මොළයට ලේ සැපයීමට හෘදයට වැඩි කාර්ය භාරයක් පැවරී ඇත. හෘදය ලොකුවීම හෘදයේ ධමනිවල ඝනත්වය වැඩිවීම ආදී වෙනස්කම් සිදු වී ඇත්තේ එම කාර්යයට උපකාරී වීම පිණිසය. මෙහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස ජිරාෆ් ගේ සිරුරේ අධික රුධිර පීඩනයක් පවතී. මේ වන විට ජිරාෆයෝ වඳවී යන සතුන් අතරට එකතුවී හමාරය. වනාන්තර වල බොහෝවිට ජිරාෆයන් එකතුවී හමාරය. වනාන්තර වල බොහෝ විට ජිරාෆයන් මරා මස් ගනිති. හම් පදම් කරති. ජිරාෆ්ගේ කළු වලිගය උපයෝගී කරගෙන විවිධ විසිතුරු භාණ්ඩ තනති. ජිරාෆ්ගේ සමට වැඩි ඉල්ලුමක් වෙළදපළේ පවතී. මේ හේතුව නිසා දඩයම් කරුවෝ මේ සොඳුරු සත්වයා මරා දමති. ලෝකයේ බොහෝ වනාත්තර වල අතීතයේ දී ජිරාෆයන් විශාල වශයෙන් දැක ගත හැකි වීය. නමුත් මේ වන විට ලංකාවේ නම් ජිරාෆ් දැක ගත හැක්කේ සත්ව උද්‍යානවල පමණි. මීට අමතරව ලෝකයේ කෙන්යාව, ටැස්මේනියාව, සෝමාලියාව. හා දකුණු අප‍්‍රිකාව වැනි අටවල පමණක් මේ වන විට ජිරාෆයන් සීමාවී සිටී. ජිරාෆ් හීලෑ කළ හැකි සතෙකු මෙන් පෙණුනත් එය එතරම් පහසු කරුණක් නොවේ. සංචාරකයන්ගේ සිත් සතුටු කරන අපූරු ප‍්‍රියමනාප සත්වයෙක් ලෙස ජිරාෆ් හඳුන්වා දිය හැක. ආර්ථික වාසි සඳහාත් විනෝද කී‍්‍රඩා සඳහාත් ජිරාෆ් මරා දැමීම මිනිස් කමට නම් නොහොබිනා කි‍්‍රයාවකි. වනාන්තරයේ අසිරිය මවන මේ අපූරු සුන්දර සත්වයා වඳවී යාමට ඉඩ නොදී ආරක්ෂා කිරීම අපේ යුතුකමයි.

රාති‍්‍රයේ අමිහිරි ගී ගයන බකමූණා (OWL)

                                             හ්ම්.... හ්ම්.... හ්ම්.... යනුවෙන් ගී ගයමින් බකමූණා රාතියේදී තම කිරිල්ලිය සිටින ඉසව්ව සොයා ගනී. ඝන අන්ධකාරයේ බකමූණා ගේ මේ ගී හඬ ඇසෙන විට අප බොහෝ විට බියට පත්වේ. ඒ ගී හඬ එතරම්ම අමිහිරිය. මේ නිසාම වැඩිහිටියෝ ද බකමූණා මූසල කුරුල්ලෙකු ලෙස සලකති. අසුබ ලකුණක පෙර නිමිති බකමූණු ගීතයේ රැඳී ඇති බව සිතමින් දෙමව්පියෝ බකමූණා එළවා දමති.බකමූණා ගේ හොඳින් කන් ඇසේ. කුඩා කොළයක් සෙළවෙන ශබ්දය පවා උගේ කණට හොඳින් දැනේ. රාති‍්‍රයේ හොඳින් දෑස පෙනෙන බකමූණා බොහෝ විට දැකගත හැක්කේ අඳුරු පරිසරවලිනි. මිනිසුන්ගේ පෙනීම හා බලන කල බකමූණා ගේ පෙනීම පස්ගුණයකින් වැඩිය. මීට ප‍්‍රධානතම හේතුව නම් බකමූණා ගේ ඇසෙහි එක් මිලිමීටරයක අඩංගු “කෙතු” සෛල හා “යෂ්ටි” සෛල සංඛ්‍යා 10,000 පමණ වීමය. (මිනිසුන්ගේ මේ සෛල ප‍්‍රමාණය 2000 කි.) ඒ නිසාම ඕනෑම දෙයක් ගැන හොඳ පෙනීමේ ශක්තියක් හා ඇසීමේ ශක්තියක් බකමූණන්ට උපතින්ම උරුම වේ. මාර්තු මාසවල දී බොහෝ විට බකමූණු කුරුල්ලා හා කිරිල්ලී එකතුව කූඩු තනාගනී. අපෙ‍්‍ර්ල් මස මුලදී බිත්තර දමන බකමූණු කිරිල්ලී කූඩුව පුරාම මේ බිත්තර සීරුවෙන් අතුරයි.

සුදු පාටින් යුතු බිත්තර දමන බකමූණු කිරිල්ලී බිත්තර රැක ගනිමින් කැදැල්ලේ වෙසේ. බකමූණු කුරුල්ලා කිරිල්ලීට ආහාර රැගෙන එයි. සති හතරකින් පමණ බිත්තර පුපුරා පැටව් එළියට පැමිණෙති. දින කීපයකින් බකමූණු පැටවුන් එළියට ගන්නා කිරිල්ලී විමසිල්ලෙන් යුතුව තම පැටව් බලාගනී. සති හයකින් පසුව තම දෙමවුපියන්ගෙන් බොහො දේ ඉගන ගැනීමට මේ පුංචි පැටවුන් සමත් වෙති. රාතී‍්‍ර කාලයේදී තම දඩයම් සොයා ගැනීමට බකමූණෝ වෙහෙසෙති. මීයන් ඔවුන ගේ ප‍්‍රධාන ආහාරයයි. බකමූණු වර්ග බොහොමයකි. ටාව්නි බකමූණො දවසේ වැඩි කාලයක් නිදාගනිති. මේ බකමූණු වර්ගය දුර්ලභ වඳවී යන බකමූණු විශේෂයකි. එමෙන්ම ඇමරිකන් බරෝමින බකමූණන් ජීවත් වන්නේ පොළොව තුළ වළවල් හාරාගෙනය. කුඩා එල්ෆ් බකමූණන්ගේ ජීවිතය ද හරිම අපූරුය. මේ බකමූණන් ගේ නිවාස තනන්නේ නැත. ඔවුන් ජීවත් වන්නේ කොට්ටෝරු බෙන වලය. හිමිදිරි පාන්දර කොට්ටෝරුවෝ ආහාර සොයා ඉගිල යති. එවිට එල්ෆ් බකමූණො කොට්ටෝරු කූඩුවල ලැගුම් ගනිති. දහවල් කාලයේ කොට්ටෝරු කූඩුවල හොඳින් නිදාගන්නා බකමූණෝ, කලුවර වැටී එන විට කොට්ටෝරු කැදලි වලින් ඉගිලී යති.

හිම බකමූණා සුරතල් පෙනුමෙන් යුක්තය. ආර්ක්ටික් ප‍්‍රදේශයේ වෙසෙන මොවුන් පැහැයෙන් සුදුය. ශීතලට ඔරොත්තු දෙන අයුරින් ඔවුනගේ ශරීරය සැකසී තිබේ.ග්‍රොන්ට් හෝන්ඩ් බකමූණන් විශාල උකුස්සකුගේ හැඩය ගනී. මේ බකමූණන් ගොදුරු කරගන්නේ හාවුන්, කුරුල්ලන් වැනි සතුන් ය.ඊගල් බකමූණා ගාමිභීර පෙනුමින් යුක්ත වේ. මේ ඊගල් බකමූණා ගේ නෙත් තැඹිලි පාටය. නරියන් මුවන් වැනි සතුන් ආහාරයට ගැනීමට මොවුහු බොහෝ සේ පි‍්‍රයකරති. උතුරු ඇමරිකාවේ මෙන්ම යුරෝපයේ උතුරු කැලෑවල මේ ඊගල් බකමූණා වාසය කරයි.ඛාන් බකමූණා ගේ මුහුණ හදවතක හැඩය ගනී. ඔවුන්ගේ ඇස් විශාලය. ඉතාමත් දීප්ති වූ මේ ඇස් සුසිනිඳු පිහාටු අතර සැඟ වී තිබේ.

හොදනමි comment එකක් දාලම යන්නකො